به‌عبارتی‌دیگر حال دوباره به خانه اول برگشته‌ایم؛ مشکلی که حدود ۲۰ سال است دامنگیر همه مردم از کشاورز و روستانشین گرفته تا صنعتگر و شهروند شده و تمام جوانب زندگی و کار و معاش ما را درگیر خود ساخته است.
نوشدارو پس از مرگ سهراب
اسفبار اینکه در طول این دو دهه خشکسالی زیانبار هیچ دستگاه مسئولی برنامه مؤثر و کارآمدی برای مقابله با اثرات خشکسالی نداشته و اگر طرح و برنامه‌ای هم تدوین شده یا هرگز به مرحله اجرا درنیامده و روی کاغذ باقی مانده است و یا مراحل اجرایی آن‌قدر کند و لاک‌پشتی بوده که به نظر نمی‌رسد حتی در سه چهار سال آینده به سرانجام مطلوب برسد و ترسمان این است که بیشتر پروژه‌های مقابله با خشکسالی مصداق نوشدارو پس از مرگ سهراب را پیدا کنند.
بیش از دو دهه خشکسالی و کم‌آبی در خطه خراسان، کمر دامداران و کشاورزان را خم کرده و منجر به از دست رفتن بسیاری از مشاغل مرتبط با کشاورزی و دامداری شده است؛ روستاییان زیادی به سمت شهرها مهاجرت کرده و بسیاری به مشاغل کاذب روی آورده‌اند، اسفبارتر اینکه کشاورزی ما اما همچون سالیان دور پرآب، همچنان به شیوه سنتی در حال انجام است و در حوزه صنعت هم نتوانسته‌ایم طی این سال‌ها سازگاری با شرایط خشکسالی را به وجود آوریم.
باوجوداین، مسئولان و متولیان حوزه آب که باید تمام هم‌وغم خود را برای کاهش تبعات خشکسالی و مدیریت منابع آب به کار می‌گرفته‌اند اما همواره در نقش طلبکار ظاهر شده و توپ در میدان دیگران می‌اندازند و بار سنگین فشار کم‌آبی را بر دوش مصرف‌کنندگان به‌ویژه مشترکان خانگی منتقل کرده و می‌کنند.
احتمال جیره‌بندی آب در مشهد
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی امسال بیش از ۶۰ درصد نسبت به سال گذشته کاهش بارندگی داشته‌ایم و چنانچه در سال‌های آینده این کاهش بارندگی و کم‌آبی ادامه پیدا کند، باید با تدبیر بحران کم‌آبی را مدیریت کنیم. باید در شرایط سخت از تمامی ظرفیت‌های قانونی خود استفاده کنیم و اجازه ندهیم به مردم آسیب جدی وارد شود.
محمد علایی پس از این اظهارات کلیشه‌ای و شعارگونه اضافه می‌کند: ورود آب به سدهای خراسان رضوی به‌ویژه سد دوستی در سال گذشته از اوایل بهمن‌ماه آغاز شد اما در سال جاری تاکنون هیچ آبی به سد دوستی وارد نشده و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که امسال ورود مناسب آب به سدها نخواهیم داشت.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی نیز با اشـاره به کاهش شدید بارش‌ها در سال آبی جاری گفت: ۳۰ شهر خراسان رضوی تابستان امسال و در اوج مصرف با تنش کمی و کیفی آب شرب مواجه می‌شوند.
مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی هم از کاهش ۹ درصدی ذخایر آبی سدهای استان نسبت به سال گذشته خبر داده و می‌گوید: هم‌اکنون ۵۶ درصد از ظرفیت مخازن سدهای استان خالی است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز بابیان اینکه وضعیت آب مشهد شرایط خاصی دارد و این شرایط در چند سال گذشته کم‌سابقه بوده است، می‌گوید: مشهد در میزان بارندگی‌ها وضعیت حادتری نسبت به متوسط استان دارد.
به گفته حسین اسماعیلیان، ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب مشهد روند کاهشی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهند و شاهد کاهش تا ۳۰ درصدی میانگین ذخیره آب در سدهای دوستی، ارداک و طرق هستیم. بخشی از آب مشهد هم از طریق دو قنات تأمین می‌شود که آب موجود در آن‌ها کاهش ۶۵ درصدی داشته است.
وی تأکید می‌کند: چنانچه با توجه به شرایط موجود، مدیریت مصرف بهینه نداشته باشیم، در فصل تابستان کار به جیره‌بندی آب در شهر مشهد می‌رسد.
روستاها شرایط سخت‌تری پیش رو دارند
اما کم‌آبی و وضعیت منابع آب در روستاها وخیم‌تر است، چراکه منابع آب روستاها ناپایدارتر هستند و تردیدی نیست که امسال در روستاها شرایط سخت‌تری وجود داشته باشد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی بابیان اینکه ۲۳۰روستا در استان در شرایط تنش آبی قرار دارند و از طریق تانکر آبرسانی می‌شوند، خاطرنشان می‌کند: هـزار روستای بالای ۲۰خـانـوار نیز در مرز تنش قرار دارنـد که باید با اقدام‌های اصلاحی و تقویت منابع آبی، از شرایط فعلی خارج شوند.
این در حالی است که به دلیل نبود برنامه‌ای کارآمد (اقدام اصلاحی برای تقویت منابع آبی) و ضعف مدیریت‌ها، همچنان بیش از ۹۰ درصد آب تولیدی، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و بیشترین هدررفت آب نیز در همین بخش رخ می‌دهد.
اصلاح الگوی کشت، بهسازی نهرهای بین مزارع، استفاده از روش‌های نوین آبیاری، کشت جایگزین محصولات آب‌بر، توسعه گلخانه‌ها و نیز کشت فراسرزمینی از اساسی‌ترین اقدام‌های اصلاحی بوده است که باید در این سال‌ها با جدیت دنبال می‌شد اما با بررسی اجمالی آشکار است که یا اصلاً اقدامی صورت نگرفته و یا اگر قدمی برداشته‌شده بسیار کوچک و غیرمؤثر بوده است.
در مورد طرح کشت فراسرزمینی باوجود گذشت چند سال از تدوین، تصویب و ابلاغ آن به دستگاه‌های اجرایی، به‌جز معدود موارد استثنایی هیچ اقدامی نشده است. گفته می‌شود در خراسان رضوی تنها یک یا دو مورد از موافقت‌نامه‌های اصولی طی چند سال گذشته به کشت فراسرزمینی انجامیده که همین موارد هم به دلیل مانع‌تراشی‌های بسیار دستگاه‌های مختلف داخلی از وزارت خارجه گرفته تا گمرک، بانک و جهاد کشاورزی منجر به انصراف کشاورزان به ادامه کار شده و در سال‌های اخیر هم تلاش‌ها برای رفع این موانع به‌جایی نرسیده است.
این در حالی است که عمده دشت‌های خراسان در زمره دشت‌های بحرانی کشور قرار دارند و تداوم کشاورزی سنتی و کشت محصولات آب‌بر نظیر چغندرقند، به نابودی این دشت‌ها خواهد انجامید. به تأکید کارشناسان حوزه آب، شرایط کنونی به‌اندازه‌ای وخیم و بحرانی است که نمی‌توان بنا به نظر مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی چند سال دیگر هم به انتظار و چشم به آسمان بنشینیم تا اگر بارش‌ها همچنان کم بود، آن‌وقت چاره‌اندیشی کنیم.
نظر شما